Günsel (Ajuga) өсімдіктерінің тұқымы жалбыз тұқымдасынан шамамен 65 түрлі түрді қамтиды. Гюнсель Еуропаның барлық жерінде. Батыс Азияда және белгілі бір дәрежеде Солтүстік Африкада кең таралған. Көптеген жергілікті түрлерді жабайы шөптер ретінде жинап, ас үйде қолдануға болады және/немесе халықтық медицинада дәстүрлі түрде қолданылатын дәрілік өсімдіктердің қатарына жатады.
Гүнселдің қай түрі жеуге жарамды және оларды қалай пайдаланасыз?
Тағамдық мылтық түрлері - жорғалаушы мылтық (Ajuga reptans), пирамидалық мылтық (Ajuga pyramidalis) және сары мылтық (Ajuga chamaepitys). Жапырақтарды, сабақтарды және гүлдерді жаңа піскен немесе пісірілген салат дәмдеуіштері ретінде шөп соустарында, көкөніс немесе жұмыртқа тағамдарында қолдануға болады. Жұмсақ гүлдер тәтті тағамдар мен жеміс салаттарына да жарайды.
Жеуге болатын Гүнсель
Жемуге жарамды немесе дәрілік өсімдіктер ретінде қолдануға болатын Гүнселндерге, ең алдымен, жатады
- Сары Гюнсель / Field Günsel (Ajuga chamaepitys)
- Пирамида Гюнсель (Ajuga pyramidalis)
- және жорғалаған мылтық (Ajuga reptans).
Сары Гүнсель
Сары Гюнсель бастапқыда Жерорта теңізі аймағынан шыққан, бірақ ол бұрыннан бері Германияда болған. Биіктігі 15 сантиметрге дейін жететін күшті хош иісті өсімдік ең алдымен әкті топырақта, ең алдымен егістікте кездеседі және оның қарқынды лимон-сары гүлдерімен ерекшеленеді. Өсімдік, сондай-ақ, «шоковит» ретінде белгілі, бір кездері негізінен инсультты емдеу үшін қолданылған. Сары Гюнсель Германияда жойылып кету қаупі төнген түрлердің Қызыл тізімінде, сондықтан оны жинауға болмайды.
Пирамида Гюнсель
Сырылып жүрген Гюнсельден айырмашылығы, Гюнсель пирамидасы жүгірушілерді жасамайды, бірақ биіктігі 35 сантиметрге дейін тік өседі. Көктен күлгінге дейінгі гүлдер маусым мен тамыз айларында пайда болады, ал жапырақтары да таңқаларлық қызыл-күлгін түске ие. Зауыт негізінен Альпі тауларында, сонымен қатар Кавказда және солтүстік және оңтүстік Еуропа тауларында кездеседі. Тас жапырақ деп те аталатын өсімдік дәстүрлі түрде зат алмасу бұзылыстары үшін және жараларды емдеуге көмектесетін дәрілік өсімдік ретінде қолданылады.
Жорғалап жүрген Мылтық
Бәлкім, ең танымал Гюнсель түрі - бұл сусымалы Гюнсель, ол тек жабайы түрінде ғана емес, сонымен қатар кейде кейбір бақтарда топырақ жамылғысы ретінде отырғызылады. Сәуір мен шілде айларында гүлдейтін өсімдіктің жапырақтары да, сабақтары мен гүлдері де жеуге жарамды және оны шай және тұнба түрінде дәрілік өсімдік ретінде пайдалануға болады.
Гүнсельді ас үйде пайдалану
Сырғыш мылтықтың қарқынды дәмі ащы цикорийді еске түсіреді, сондықтан шөпті аз мөлшерде ғана пайдалану керек. Жапырақтары мен қашуларын салат дәмдеуіштері немесе шөп соустары ретінде жаңа піскен түрде пайдалануға болады, сонымен қатар көкөніс, картоп немесе жұмыртқа тағамдарында қайнатылған немесе буға пісірілген. Дәмі жұмсақ гүлдер тәтті тағамдармен жақсы үйлеседі немесе жеміс салаттарын безендіреді.
Кеңес
Дәстүр бойынша сусымалы Гюнсель мамыр мен маусым айларында жиналады, содан кейін жаңа піскен немесе жұмсақ кептірілген түрде өңделеді.
